Maand: november 2018

Dat zei ik vanmorgen op de vraag hoe “het leven in Bad Krozingen” is. Maar eigenlijk is dat helemaal niet waar. Het “goed” klopt wel gelukkig, we zijn allemaal weer redelijk fit en lekker aan de slag op school, werk en thuis. Maar “saai” is vooral een chagrijnige interpretatie. Daarom even een paar gewone, saaie en toch bijzondere dingetjes die vanmorgen vóór 9 uur al zijn gepasseerd:

Judith vindt dat ze groot wordt en naar de wc wil gaan. Dat is natuurlijk een prestatie die wij ook graag zien, maar voor het proces er naartoe moet ik nog even wat moed verzamelen 😉 Vanmorgen was het alweer zover: mevrouw had een schone luier gehad en haar maillot (ofwel jojo-sok) aan en ineens was ze verdwenen. Dan weten we het inmiddels: wc-alarm! En ja hoor, daar stond ons dametje in haar blote gat, de net nieuwe pamper maar vast weggegooid en verwoed bezig om ook haar luierhemdje nog uit te trekken. “Joetie ceee!” Dat ze het op die manier koud krijgt merkt ze pas na verloop van tijd, dat papa en mama zo bezig blíjven met nieuwe pampers kopen interesseert haar natuurlijk niet zo, en dat het af en toe behoorlijk vermoeiend is dat ze keer op keer haar kleren aan en uit en aan en dan weer uit en dan heel graag ándere weer aan wil… naja, dat is een chagrijnige interpretatie van een uitermate boeiende bezigheid.

Na verloop van tijd en de nodige aanmaningen en schiet-s-op-jes en ssssst-jongens was het tijd om naar school te gaan. Dan is het tegenwoordig kiezen: of ik ga lopend met Judith in de boeggie, of ik ga op de fiets met een krijsend spartelend feeksje voorop en dus nagekeken door ieder die zich in de wijde omtrek buiten bevindt. Want mevrouw heeft besloten dat een fietshelm stom is. En ik heb besloten dat ze ‘m toch gewoon op doet.
Nu hebben we dus een conflict, en daar legt Judith zich niet zo snel bij neer. Dat is meteen het nadeel van dicht bij school wonen: als we daar aankomen is ze nog niet klaar met gillen, en dus weten ook alle schoolkinderen wat voor een vreselijk akelige moeder ik ben 🙂

Bij school aangekomen was Hannah in een filosofische bui en wilde ze graag uitzoeken waar al die vogels in de bomen nu eigenlijk hun nestjes hebben. Dat kun je tenslotte goed zien nu er niet zoveel blaadjes meer aan de bomen zitten. Boaz deed ook ijverig mee, en probeerde een “verdwaalde” vogel de weg naar huis te wijzen: “Guck mal, Vogel, wir haben ein Nest für dich gefunden!” Toen de vogel niet reageerde vroeg hij een beetje confuus: “Mama, welke mensentaal verstaan de vogels hier eigenlijk?”

Bij de Kindergarten aangekomen zag hij een jongen met een mooi stuk speelgoed. Dat moest ik maar vast op zijn verlanglijstje zetten, want dat wil hij ook graag. En hij had meteen nog iets bedacht: een houten kroon, want die is heel stoer en sterk. Na even stilte kwam er achteraan: “Die is zeker ook heel duur hè? Nou, een gouden kroon mag ook hoor.”

Wat een schatjes hè, dat kroost van ons. En toen was het nog maar negen uur, dus er ligt nog een dag voor ons. We zijn benieuwd wat we nog weer beleven met z’n allen!

We wonen nu ruim een half jaar in Duitsland, beter gezegd in de Bundesrepublik Deutschland. Want Duitsland is niet één land, ook niet meer twee gelukkig, maar wel 16 landjes bij elkaar. Wij dachten altijd dat dat een soort provincies waren, maar langzamerhand komen we erachter dat het toch iets anders in elkaar steekt. De landen horen weliswaar bij elkaar in een bondsstaat, wat meer is dan een statenbond, maar zijn toch in veel opzichten zelfstandig. Zo is er bijvoorbeeld een Bundespolizei voor de grensbewaking, vliegvelden en stations, maar heeft elk land ook z’n eigen politie, de Landespolizei. En dat gaat zo ver dat elk land z’n kleuren voor de politie-auto’s zelf kan kiezen. De meeste landen volgen sinds een jaar of 10-15 het Europese patroon van blauwe strepen, op een lichtgrijze ondergrond. Maar er zijn nog steeds een paar landen, zoals Beieren, waar (ook) groen-witte politie-auto’s rondrijden. En sommige hebben knalgele strepen naast het algemene blauw-grijs.

Nu is Beieren volgens de volksroddels hier sowieso een land apart. Freiburgers vinden zichzelf groen en vooruitstrevend, en zien Beieren als een soort achtergebleven gebied aan de andere kant van het grote duistere woud, waar ze altijd eigenwijs zijn en dingen net weer anders moeten doen dan “de rest”. Het enige positieve is dat je er goed kunt bolderen (bergklimmen zonder gezekerd te zijn), maar verder is er weinig te beleven.
Nou kan je deze berichten gerust met een korreltje zout nemen, want Baden-Württemberg is ook wel een beetje het land van de arrogante rijkaards die het goed met zichzelf getroffen hebben — volgens weer een ander vooroordeel natuurlijk. De mensen die we hier in de gemeente ontmoeten bijvoorbeeld, zijn gewoon heel aardig 🙂 Maar dat Beieren de boel flink op z’n kop kan zetten, is wel gebleken met de laatste verkiezingen daar. Weliswaar heeft Beieren geen afdeling van de CDU (de partij van Merkel), maar er is wel een soort zusterpartij, de CSU. De voorzitter daarvan stapt op na een verkiezingsnederlaag, en prompt is de hele politiek van slag, gaat Merkel stoppen, enzovoorts. Nu is er natuurlijk wel meer aan de hand dan alleen een paar Beiers die hun mening geven, maar toch.

De zelfstandigheid van landen blijkt bijvoorbeeld ook in het schoolsysteem. Alle Duitse kinderen moeten vanaf hun zesde verjaardag naar de Grundschule, en blijven daar vier jaar. Maar daarna barst het los. Er zijn allerlei soorten middelbare scholen, en het verschilt per deelstaat wat er zoal te kiezen is en hoe lang het duurt voor je een diploma haalt. Er is ook geen centraal examen voor de hele Bundesrepublik, dat wordt allemaal per land geregeld. Wil je bijvoorbeeld je Abitur halen, vergelijkbaar met een vwo-diploma in Nederland, dan ligt het aan het land waar je woont of je op je 18e klaar kunt zijn of langer door moet.

Nog zo’n dingetje: elk land heeft z’n eigen wapen en vlag, en de verhoudingen van de vlaggen (breedte en hoogte) zijn niet overal hetzelfde. Je zou je ook ’s aanpassen aan je buren hè… En zelfs binnen de EU spreekt Duitsland niet met één stem, maar hebben de landen hun eigen ambtenaren  in Brussel om te zorgen dat hun eigen landsbelangen niet ondersneeuwen. Net als binnen de Bundesrepublik trouwens, want elk land heeft z’n eigen ministers en Senat / Staatsregierung / Ministerrad — ook over de juiste term voor een landsregering zijn ze het niet eens. Grote landen als Baden-Württemberg zijn vervolgens opgedeeld in Regierungsbezirke, een soort provincies, met ook weer hun eigen bestuurslaag. Het begint mij intussen te duizelen. Nu zijn wij sowieso niet zo bijster goed in het doorgronden van politiek, maar voor ons gevoel was het in Nederland toch nog een beetje overzichtelijker. Gelukkig is er het RD, en daarin werd pas uitgelegd dat het beter is als Merkel nog een poosje aanblijft. Fijn, dan hebben we onze mening weer helder. En een ander belangrijk punt: Hannah heeft bij de opening van de school ervaren dat de burgemeester van Bad Krozingen niet streng is, maar juist aardig. Hij gaf de school een grote bak met lekker fruit. En dat is tenslotte de politiek waar we hier het meest van merken; letterlijk de vruchten van plukken 😉

Dit keer ging de griep ons niet voorbij. Helaas. Het is volgens mij de eerste keer dit jaar dat we echt (bijna) allemaal ziek zijn, tot nu toe ging het bijzonder goed! En nu komen we er geloof ik ook nog redelijk mild vanaf gelukkig, ik hoop dat dat zo blijft.

Vrijdag was Hannah ziek thuis. Ze voelde zich niet lekker, was grieperig – net als de halve klas eerder die week al was, dus het verbaasde ons niet. Gelukkig is ze er inmiddels weer bovenop.
Ik voel me zelf ook al niet lekker, typisch zo’n mama-griepje: ik krijg alle ziektekiemen rijkelijk tegen me aan geknuffeld door kinderen die niet helemaal fit zijn, maar zo lang ik niet echt ziek ben ga ik toch liever maar gewoon door met eten koken, schooltaxi spelen en snel een boodschapje halen. En tjah, dan duurt het vaak lang voor ik weer helemaal beter ben. Gelukkig was Johan het weekend thuis, die stopt me dan af en toe een poosje in bed.

En toen was het zondagmorgen, en begon Judith te “poegen”. Op de bank, aan tafel, over zichzelf heen… arm kind. En even later Boaz net zo, die was de hele dag echt ziek en spuugde zelfs ’s avonds laat z’n bed nog onder. Ai ai ai. Dat werd dus een dagje thuisluisteren, en ons best doen om de sfeer er nog een beetje in de houden.

Vanmorgen is Hannah weer fit om naar school te gaan, Judith lijkt ook weer min of meer normaal te spelen en Boaz is nog “echt wel ziek”, wil graag op de bank liggen met een dekentje en dan voorgelezen worden, maar tussendoor springt hij alweer de gekste kunsten door de gang en oefent hij de koprol. Die breng ik dus zo maar weer naar school; voorlezen kan vanmiddag ook nog wel 😉

En dan Johan nog. Tot nu toe is die redelijk ongeschonden gebleven, maar als hij ziek wordt is dat meestal als laatste van de rij. Ik geloof dat hij minder snel reageert op een paar ziektekiemetjes, én hij zit er minder uren per dag middenin dan ik of de kinderen op school. We zullen ’t zien, je kunt er toch weinig tegen doen. Behalve misschien vitaminepilletjes nemen – en laten ik en de kinderen dat nou trouw elke ochtend doen, en Johan er te eigenwijs voor zijn… het is niet eerlijk. Maar wel heel makkelijk en fijn dat hij lekker voor ons kon zorgen gisteren 🙂

Nee, deze keer hebben we geen bezoek. Bovenstaande man heeft ons wel veel waardevols geleerd en is in die zin goed gezelschap, maar dan via zijn boek “The book that made your world”. Ik refereerde er een paar berichtjes eerder al aan. Dit boek gaat over de enorme invloed die de Bijbel heeft gehad op de hele Westerse cultuur. Van muziek tot technologie en van talen tot universiteiten: allerlei aspecten van “onze” cultuur, die wij vaak heel vanzelfsprekend vinden, worden geanaliseerd door iemand die zelf uit India komt en daardoor een beetje van een afstand kan kijken. Hij heeft zich verdiept in de Christelijke wortels van het Westen – tegenover bijvoorbeeld de Indische religies – en beschrijft hoe het Bijbelse wereldbeeld doorwerkt in vrijwel alle aspecten van ons dagelijks leven. Én hij waarschuwt dat met het verdwijnen van de Bijbel ook de positieve uitwerkingen ervan kunnen wegslijten. Dat zou dan de reden kunnen zijn waarom zelfmoordcijfers voortdurend stijgen terwijl we het materieel nog nooit zo goed hebben gehad, waarom zoveel jonge mensen zich overvraagd en depressief voelen, enzovoorts. Veel beschrijvingen komen op mij erg zinvol over, en dat bepaalde dingen rap bergafwaarts gaan zien we dagelijks in de krant.

Wat ik heel interessant vind, is de positieve invloed van taalkundig werk en Bijbelvertaalwerk die hij beschrijft. Vertalers waren weliswaar niet de eerste Westerlingen die in bijvoorbeeld India kwamen; de East India Company van de Britten zat er al eerder. Maar die kwamen vooral om geld te verdienen. Toen er zendelingen in India kwamen, waren zij de drijvende kracht achter het op schrift stellen van verschillende lokale talen, en daardoor konden deze talen langzamerhand ook verder ontwikkelen en gebruikt worden in onderwijs, rechtspraak, bestuur en handel. Tot die tijd werd er bijvoorbeeld Perzisch gesproken in regeringskringen in Noord-India. De gewone mensen spraken dat helemaal niet, en daarmee werd de kloof tussen “het gepeupel” en de rijke elite in stand gehouden. Een zelfde probleem was er bij de rechtspraak: als je als gewone man werd aangeklaagd maar je kon noch de aanklacht noch de advocaten en rechters verstaan, dan was je natuurlijk bij voorbaat kansloos.
Het ontwikkelen van lokale talen was een cruciale stap in verdere ontwikkeling naar zelfstandigheid en toegang tot geschreven teksten – onder andere natuurlijk de Bijbel.

Die toegang tot de Bijbel in de volkstaal was ook hier in Europa van groot belang. Doordat de Reformatie het Woord van God weer centraal stelde, veranderde ook de hele machtsstructuur binnen de kerk. De Bijbel was niet langer voorbehouden aan de Latijn sprekende elite, en iedereen die kon lezen was zelf in staat om leerstellingen te toetsen aan de Schrift. Voor ons is het zo vanzelfsprekend om zelf uit de Bijbel te kunnen lezen en daadwerkelijk te begrijpen wat er staat… Bij de Reformatie-herdenkingen hebben we hier natuurlijk weer even bij stilgestaan, maar ik vind het verfrissend om ook uit een andere hoek te lezen hoe enorm de impact van Bijbelvertaalwerk is geweest – en nog kan zijn!

En hoe nauw het luistert: de impact van Erasmus’ keuze om “Bekeer u!” te vertalen in plaats van “Doe boete” liet de hele structuur van biecht, boete en pelgrimages op haar grondvesten wankelen. En Tyndales beslissing om alleen in het Oude Testament “priesters” te vertalen en in het Nieuwe Testament “ouderlingen” (die hun autoriteit vanuit de gemeente kregen en niet van een paus), riep natuurlijk enorme vragen op over de status van Rooms-Katholieke priesters en de paus. Dat werd nog versterkt door zijn keuze om het Griekse woord ekklesia als “gemeente” en niet als “kerk” te vertalen. Opnieuw werd de autoriteit van de Rooms-Katholieke kerk als hiërarchisch systeem in twijfel getrokken. Tyndale werd uiteindelijk veroordeeld tot de brandstapel, maar het effect van de Bijbel in de volkstaal was niet meer weg te denken. Eeuwenlang was dit een grote factor in de ontwikkeling van Europa’s talen, literatuur, morele standaarden en politieke structuren. Gods Woord is allereerst belangrijk voor ons geestelijk leven, maar heeft tegelijk relevantie voor alle aspecten van het leven hier op aarde. Zelfs als we dat bij een eerste blik niet eens meer opmerken, omdat we er helemaal bij opgegroeid zijn.

Ik heb net verzucht hoe heerlijk het is als iedereen gewoon lekker aan de slag is, en nu gingen Johan en ik er zomaar even tussenuit. En dat was ook héél erg lekker! “Zomaar” is trouwens niet helemaal waar, we zijn vandaag 8 jaar getrouwd. Dat was voor pa en ma Commelin aanleiding om een weekend hierheen te komen zodat wij samen een nachtje weg konden gaan. Dat was natuurlijk heel aardig en we hebben dankbaar gebruik gemaakt van die mogelijkheid 🙂

De weersvoorspellingen waren niet geweldig, dus we wilden ergens heen waar we ons eventueel ook binnen konden vermaken. We kozen voor Colmar, een oud stadje tegen de Vogezen aan. Vanaf ons huis is dat ongeveer een half uur rijden; zo’n 25 keer een rotonde rechtdoor en dan nog twee keer afslaan. Toen we aankwamen en hadden ingecheckt bij het hotel was het voor ons gevoel wel etenstijd, maar in Frankrijk duurt dat natuurlijk allemaal wat langer. Dus gingen we op ons gemakje door het centrum lopen om de oude (écht oude) huizen te bekijken en een leuk restaurantje uit te zoeken.

Behalve de etenstijd zijn er wel meer dingen echt anders in Frankrijk dan in Duitsland, ook al ligt het zo dicht bij elkaar en is de grensregio min of meer tweetalig. Het viel ons meteen op: Fransen halen in op een eenbaansrotonde, er ligt kauwgom in de gangpaden van de supermarkt en allerhande troep op de parkeerplaats, iedere tuin heeft een muur van minstens een meter hoog (meestal met scheuren en afgebladderde verf) en de stoepen zijn van grauw asfalt in plaats van gezellige steentjes (behalve dan in het toeristische centrum, zie onder). We zijn maar blij dat we in Duitsland wonen 🙂 Maar voor een nachtje was Colmar ook heel leuk. Ik zet hier even een foto van Internet neer, omdat foto’s na zonsondergang nou eenmaal niet zo fraai uitvallen:

Goed, we waren dus in een typisch Frans dorpje en gingen eten in een typisch Indisch restaurantje. Gewoon omdat dat kon en het er lekker uitzag. Ik weet niet exact wat we allemaal hebben gegeten, maar het was lekker. En het leuke is dat je ongestoord met elkaar kunt praten over van alles en nog wat; niemand die je verstaat! Ze konden overweg met Frans, Duits en Engels, maar onderling praatten wij natuurlijk lekker Nederlands.

Vandaag hebben we heerlijk uitgeslapen, uitgebreid ontbeten en toen de lucht bestudeerd. De zon liet zich niet zien, maar het was nog droog. Dus zochten we een wandeling uit iets naast Colmar, zodat we de Vogezen konden verkennen. We reden naar het dorpje Katzenthal – dat klinkt toch lekker vertrouwd Duits… 😉 We klommen huf-puf-puf naar een soort kasteeltje tussen de wijngaarden, en konden nu eens vanaf de andere kant over het Rijndal uitkijken. Wat was dat mooi, met overal de laatste herfstkleuren aan de bomen en de wijnstokken!

Na nog meer klimmen en puffen en genieten kwamen we uiteindelijk bij een groot monument bovenop een berg. Van daaraf konden we ook een ander stuk Vogezen bekijken, en een groot deel van het Rijndal. Maar we hebben niet lang stilgestaan, we waaiden bijna weg! We hoorden de bomen kraken door de harde wind, en de wolken werden steeds een beetje donkerder van kleur. Snel naar beneden maar, door een regen van blaadjes en later ook van druppeltjes.

Voor het echt hard ging regenen waren we weer bij de auto. En we hadden nog lekker een stukje appeltaart bij ons… 🙂 Daarna gingen we op weg naar huis, via de vele vele rotondes. En daar werden we opgewacht door enthousiaste kindertjes die ons zoooo hadden gemist een verlaten huis. De kinders zijn nog de hort op met opa en oma. Niet erg, wij vermaken ons prima! Volgende week gaan we allemaal weer hard aan de slag – en Johan is zelfs nu alweer met wiskunde bezig, die kan helemaal niet stoppen met zijn werk/hobby. Maar het was heerlijk om er even tussenuit te zijn!

De vakantie is voorbij, de kinderen zitten weer op school. Ze zijn weer lekker aan de slag en leren weer nieuwe dingen. Hannah krijgt bijvoorbeeld donderdag een presentatie over wilde dieren in Duitsland – dat sluit leuk aan, want ze zag pas een bordje staan dat de nodige vragen opriep. Het was een protest van boeren tegen de oprukkende wolven die weidedieren bedreigen. Net als in Nederland is dat ook hier een onderwerp van discussie.

Boaz leert wie Sint Maarten is, en mag vrijdag met een lantaarntje rondlopen. We zullen ’s kijken hoe dat gaat, want eerlijk gezegd weet ik zelf bar weinig over katholieke heiligen… Voor ons was dat vroeger helemaal taboe, hier wordt er kennelijk een protestants jasje bij gezocht.

Op Wikipedia las ik het volgende: “In Duitsland wordt de katholieke legende, dat Sint-Maarten in dienst van het leger zijn officiersmantel met zijn zwaard in twee delen sneed en een helft aan een arme man zonder jas gaf, jaarlijks op Martinstag gevierd. In delen van Duitsland, Oostenrijk en Zuid-Tirol kent men het Sint-Maartenlopen. Kinderen lopen dan in een stoet met lantaarns door de straten, vaak voorafgegaan door iemand die met een rode mantel om, als Romeins leger-officier verkleed is en op een schimmel zit. Deze man stelt Sint-Maarten voor. Men noemt dit de Martinsritt. De kinderen zingen liederen en als afsluiting is er een kampvuur dat Martinsfeuer genoemd wordt.”
Zo leren wij als ouders ook steeds bij zullen we maar zeggen 😉

En dan Johan. Hij heeft weliswaar geen vakantie gehad, maar is wel in een verhoogde versnelling aan het werk deze week. Hij heeft een groep collega’s uit andere steden en zelfs uit het buitenland uitgenodigd om samen te werken aan het in-computertaal-omzetten van wiskundige stellingen en bewijzen. Het idee is dat zo’n computer vervolgens ook bewijzen kan checken en genadeloos aangeeft waar eventuele foutjes zitten of stappen worden overgeslagen. Dat is erg handig bij de ingewikkelde en lange bewijzen van tegenwoordig. Maar voordat dit goed lukt moet de computer eerst veel “leren”, en daar zijn ze nu dus mee bezig. Vol enthousiasme, want om elf uur ’s avonds moest ik hem bijna achter z’n laptop vandaan sleuren om toch maar ’s te stoppen met werken. En hij waarschuwde me alvast dat hij, als hij “misschien toch niet kon slapen”, hij dan nog even lekker verder ging. Temeer omdat er ook vanuit Amerika en Australië op afstand meegewerkt wordt, en dat gaat niet helemaal op onze 9-tot-5-kantoortijden natuurlijk.
Ach ja. Eind van de week gaan ze allemaal weer naar hun eigen stek terug, dus dan zal de rust wel een beetje terugkeren. Het is ook wel erg leuk als je met zoveel plezier je centjes kunt verdienen 🙂

En Judith en ik… wij zijn lekker rustig thuis. We spelen met de pop, rijgen kralen, schrijven weblogs, ruimen de ergste rommel een beetje op en horen aan het eind van de dag met plezier alle verhalen aan. En we genieten van het enthousiasme dat mee naar huis wordt gebracht. Wat is het eigenlijk heerlijk als iedereen “gewoon” lekker aan de slag is!

Soms heb je van die dingen, die gaan bijna goed maar toch net niet. Soms lopen we daar tegenaan qua taal.

Sommige woorden zijn hetzelfde als het Nederlands, maar met een andere betekenis. “Flur” bijvoorbeeld, dat lijkt vrij helder. Maar als je dan op school hoort dat je als ouders gerust even mag bijpraten als je je kinderen gebracht hebt zolang je dat niet “im Flur” doet, dan vraag je je toch even af waar dan de rekstokken zijn. “Flur” betekent echter niet “vloer”, maar “gang”. Net even anders dus. Ik maakte daarmee een blunder door te verkondigen dat huurhuizen in Nederland, in tegenstelling tot in Duitsland, vrijwel altijd een ingebouwde keuken hebben. Maar dan weer niet standaard een “Flur”. Waarschijnlijk heeft mijn publiek toen gewoon z’n hoofd geschud, of anders denken ze nu dat Nederlandse huurhuizen alleen bestaan uit een setje kamers zonder gang ertussen.

Ook een leuke: Johan en ik hebben hier al geruime tijd een kleinkind. Eerder zelfs twee, maar sinds Boaz vier is telt hij niet meer mee. Eigenlijk is het heel logisch: een “Kleinkind” is geen baby meer maar ook nog niet groot en zelfstandig. Dus zo’n beetje vanaf de leeftijd dat ze kunnen lopen totdat ze elke dag met hun rugzakje op naar de Kindergarten gaan. Wat wij in Nederland een kleinkind zouden noemen, heet hier een “Enkelkind”. Die hebben we voorlopig nog niet vermoed ik.

Een ander lastig iets zijn de tijden op een dag. Wanneer is het nou precies ’s morgens of ’s middags? Ook daarmee ben ik weleens de mist in gegaan als ik iets af wilde spreken. “Mittags” duurt bijvoorbeeld maar tot een uur of twee, daarna is het “Nachmittag”. En “Vormittag” heeft niks met de middag te maken, maar is “voor” de middag, dus van 10 tot 12. Ik noem dat vaak nog “Morgens”, maar dat klopt dus niet. De morgen is om 10 uur al voorbij. In overzicht:

Morgen: 5 bis 10 Uhr
Vormittag: 10 bis 12 Uhr
Mittag: 12 bis 14 Uhr
Nachmittag: 14 bis 18 Uhr
Abend: 18 bis 23 Uhr
Nacht: 23 bis 5 Uhr
Dat is tenminste de officiële indeling die ik ergens vond. Maar in de praktijk is het allemaal weer iets minder strikt, en ook afhankelijk van het zonlicht. De avond begint nu al om 17 uur, want dan is het donker. En de morgen begint later, dus alles schuift een beetje op. Het blijft ingewikkeld. Gelukkig hebben we nog een klok, dan kunnen we altijd even extra checken of we het goed begrepen hebben. Zo lang die niet verschillend verzet wordt in Nederland en Duitsland, snappen we dat nog wel zo’n beetje.

Ook Judith kan er wat van met bijna-goede taal. Gistermorgen lagen we samen in bed, en ik vertelde haar: “vandaag is het vakantie, dus we gaan nu lekker uitslapen.” Ik verwachtte eigenlijk een driftig “nee-nee”, maar tot mijn verbazing was ze het er helemaal mee eens. Op haar manier althans: “Ja, ui-slapen! Uit slaapzak, uit bed!”

Tjah. Bijna goed.